Żmijowiec zwyczajny w ziołolecznictwie

Właściwości

Żmijowiec zwyczajny – Echium vulgare L. – tak samo jak Żywokost lekarski, należy do rodziny ogórecznikowatych, a jego właściwości są w pewnym stopniu podobne. Zawiera on m.in. alantoinę odpowiedzialną za stymulację regeneracji tkanek (jest ona rozpuszczalna w wodzie). Zawiera też około 10% garbników. Poza tym związki fenolowe, śluzy czy alkaloidy pirolizydynowe (o których potencjalnej toksyczności opisane zostanie na dole artykułu).

Zewnętrznie podobnie jak Żywokost lekarski (aczkolwiek wydaje mi się, że nie aż tak skutecznie) pobudza regenerację tkanek – nie tylko skóry ale również tkanek głębszych. Dlatego świetnie nadaje się przy zwichnięciach, siniakach, naderwanych ścięgnach, przyspieszeniu regeneracji po operacjach. Zawartość garbników również daje zasadność do użycia odwaru na świeżą ranę jako środek zabezpieczający przed mikroorganizmami. W innych krajach w tym celu używało się częściej korzenia, a nie ziela.
Posiada działanie uspokajające, rozluźniające nerwy, nasenne. Do tego działanie rozkurczowe sprawia, że rozluźniamy się zarówno fizycznie jak i psychicznie co często idzie w parze. Po przekroczeniu zalecanych dawek również może powodować halucynacje i wprowadzać w nadmierne wyciszenie układu nerwowego.
Idealny na kaszel suchy ze względu na działanie przeciwkaszlowe, a do tego osłaniające i regenerujące błonę śluzową (śluzy, alantoina). W takim celu dr H. Różański zaleca popijanie mniejszymi porcjami ale więcej razy w ciągu dnia.
Ma działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne – w badaniach najsilniejsze działanie wykazywał ekstrakt alkoholowy z korzenia.
Tradycyjnie na ukąszenia owadów i węży.

Zbiór

Surowcem zielarskim jest ziele Herba Echii oraz korzeń Radix Echii. Rośnie w towarzystwie człowieka oraz na łąkach i miedzach. Zalecam zbierać żmijowca w rękawicach i najlepiej z nożycami, ponieważ ma dosyć grube łodygi i cały pokryty jest małymi irytującymi kolcami. Ziele zbieramy kiedy kwitnie – od czerwca aż do końca października, natomiast korzeń wiosną lub późną jesienią.

Zastosowanie

Napar ze żmijowca – 1 łyżka na 1 szklankę wody, parzymy pod przykrywką 20 minut. Pijemy szklankę przed snem, lub 1-2 szklanki dziennie podzielone na mniejsze porcje w ciągu dnia przy kaszlu.

Na rany i skórę – możemy przykładać pogniecione świeże ziele, mocny napar z ziela lub odwar z korzenia.

Nalewka z korzenia – korzeń macerujemy 3 tygodnie w proporcji 1:3 w alkoholu 70%. Używamy zewnętrznie jako skuteczniejsza wersja okładu również o mocniejszych właściwościach przeciwbólowych. Możliwe jest również doraźne przeciwbólowe użycie takiej nalewki doustnie (1-2 łyżki 2-3 razy dziennie rozcieńczona w wodzie).

Olej z nasion żmijowca – Według badań, olej taki zawiera znaczne ilości kwasów tłuszczowych Omega-3 i to w bardzo korzystnej formie. Dla bardziej wtajemniczonych – kwas stearydynowy który w większym stopniu przekształca się do EPA niż kwas ALA dostępny w oleju rzepakowym, lnianym czy w orzechach. Dlatego jest to świetna opcja dla osób nie jedzących ryb. Poza tym, cytując, “Nasiona żmijowca stanowią bogate źródło związków fenolowych co wyróżnia je od innych nasion oleistych, w ponad 56% są związki o charakterze hydrofobowym.” czyli mówimy o antyoksydantach przechodzących do oleju. Szkodliwe alkaloidy pirolizydynowe nie występują ani nie przechodzą do oleju z nasion żmijowca w znaczących ilościach, dlatego może on być spożywany regularnie.

Potencjalne skutki uboczne
Roślina zawiera alkaloidy pirolizydynowe które mogą się kumulować i uszkadzać wątrobę w większych ilościach. Jednak surowiec ten nie jest ich największym źródłem, a alkaloidy w nim występujące nie należą też do najbardziej toksycznych z tej grupy. Nie słyszałem też aby gdziekolwiek odnotowano zatrucie tą konkretną rośliną pomimo szerokiego jej tradycyjnego stosowania. Jednak na wszelki wypadek nie zalecałbym stosowanie jej doustnie przewlekle a raczej doraźnie, oprócz tego szczególną ostrożność powinny zachować osoby ze schorzeniami wątroby oraz kobiety w ciąży.